Lễ hội Hoa Ban - Nét đẹp văn hóa đáng tự hào của người dân Điện Biên

Cứ mỗi độ xuân về, người dân địa phương và du khách lại háo hức chờ đón lễ hội Hoa Ban - sự kiện truyền thống mỗi năm của dân tộc Thái và các dân tộc khác thuộc vùng núi Tây Bắc. Ngoài thưởng ngoạn cảnh đẹp với sắc trắng tinh khôi của những bông hoa ban vừa chớm nở, du khách còn được trải nghiệm những nghi thức trang nghiêm trong buổi lễ cùng phần hội rất đặc sắc. Để tìm hiểu kỹ hơn về hội Hoa Ban mời bạn đọc theo dõi bài viết sau đây của Lộ Trình Xanh. 

Giới thiệu về hoa ban - Loài hoa biểu tượng của núi rừng Tây Bắc 

Hoa ban - Loài hoa từ bao đời nay đã đi vào đời sống văn hóa, tâm linh của đồng bào dân tộc ở Tây Bắc, đặc biệt là người dân tộc Thái… Theo tiếng dân tộc Thái thì hoa ban có ý nghĩa là hoa ngọt. Cây hoa có chiều cao từ 2-6m, thân sần sùi, có nhiều cành và nhiều nhánh dài. 

Đặc trưng của hoa ban là có mùi thơm dễ chịu, thường nở rộ vào mùa xuân độ khoảng tháng 3 dương lịch với sắc màu trắng tinh khôi hay hồng tím nhẹ nhàng rực rỡ cả núi rừng tạo nên cảnh sắc rất thơ mộng, lãng mạn. 

Hoa ban có năm cánh xòe thành hình quạt với nhiều sắc màu rực rỡ như tím, trắng, đỏ nhưng phổ biến nhất vẫn là hoa ban màu trắng. Màu trắng của hoa ban được ví như vẻ đẹp tinh khôi trong sáng của những thiếu nữ miền sơn cước. 

Không chỉ mang trong mình một vẻ đẹp khiến bao người mê đắm, cây hoa ban còn có nhiều công dụng tuyệt vời giúp ích cho con người. Vỏ cây ban dùng để nhuộm vải chàm giữ được màu bền và đẹp; hoa và lá cây Ban sao vàng hạ thổ có tác dụng trị chứng ho khan và viêm họng. Chưa hết, quả cây Ban bóc lấy hạt luộc hoặc nấu ăn cũng rất ngon; búp Ban non cũng là món ăn quen thuộc của người Thái. 

Riêng hoa ban có thể chế biến được nhiều món và nó trở thành đặc sản của núi rừng Tây Bắc. Phải kể đến một số món nổi bật như: hoa ban nộm với mầm giềng, măng ngọt; hoa ban xào tỏi; hoa ban nấu canh chân giò; hoa ban đồ chấm chẳm chéo nước măng chua… Các món ăn từ hoa ban được các thực khách đánh giá rất ngon và đậm đà để lại ấn tượng sâu sắc cho những người từng thưởng thức. 

Lễ hội Hoa Ban tổ chức ở đâu? Diễn ra khi nào?

Lễ hội Hoa Ban còn được gọi là lễ hội Xên Mường được người dân tộc Thái ở vùng núi Tây Bắc tổ chức vào dịp tháng 2 âm lịch - thời điểm hoa ban bắt đầu nở. Thông thường ngày diễn ra lễ hội sẽ rơi vào khoảng từ ngày 10-13/3 dương lịch tại thành phố Điện Biên Phủ. 

Sự tích lễ hội hoa Ban 

Chuyện kể rằng, ngày xưa có nàng Khôm và chàng Tào Lu yêu nhau thắm thiết nhưng không được gia đình chấp thuận. Vào mùa xuân, hai người rủ nhau lên chơi ở hang Thẩm Đông Ngoạng (hang rừng ve, giờ là hang Thẩm Lé). 

Không lâu sau chàng Tào Lu bị cảm rồi qua đời, biến thành con Tô Mánh Lú - một con vật màu đen to hơn con ve. 

Sau đó nàng Khôm vì không muốn bị ép duyên với một chàng trai khác nên đã bỏ trốn vào rừng. Nàng dùng hết sức lực để chạy, cuối cùng vì kiệt sức rồi chết ở trong rừng. Kỳ lạ thay, nơi nàng nằm xuống lại mọc lên một loại cây có hoa màu trắng, hương thơm dịu nhẹ, mật ngọt. Người dân gọi đó là hoa Ban. 

Loài hoa này nở đúng vào mùa xuân trùng hợp với thời điểm mà chàng Lu và nàng Khôm cùng nhau vào hang chơi. Bởi thế, hàng năm cứ mỗi độ xuân về lúc hoa ban bắt đầu nở, người dân tộc Thái lại nô nức tổ chức lễ hội Hoa Ban. 

Ý nghĩa lễ hội Hoa Ban Điện Biên

Lễ hội Hoa Ban có ý nghĩa rất đặc biệt đối với người dân tộc Thái nói riêng, cộng đồng các dân tộc ở vùng núi Tây Bắc nói chung. Lễ hội thể hiện tấm lòng tôn kính của nhân dân tưởng nhớ công lao to lớn của các vị nhân thần tiền bối. Với các nghi lễ được tiến hành, lễ hội Hoa Ban là mong cầu của mọi người về một năm mới bình an, quanh năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, luôn ấm no và hạnh phúc. 

Song, lễ hội Hoa Ban Tây Bắc còn thể hiện giá trị văn hóa tâm linh đặc sắc của người dân tộc Thái với tâm nguyện thỉnh bái “Then” - vị thần tối cao trong hàng ngũ thánh thần; thỉnh bái nàng “Ban” - nữ nhân vật huyền thoại biểu tượng cho sự trinh trắng của người thiếu nữ Thái và tình yêu đôi lứa thủy chung. Ngoài ra, hội Hoa Ban còn thỉnh bái các vị ma trời, ma núi, ma sông, ma mường… cầu cho dân chúng có một cuộc sống an lành, bình yên. 

Lễ hội Hoa Ban có gì đặc sắc?

Lễ hội Hoa Ban không chỉ là sự kiện trọng đại đối với người dân tộc Thái ở Điện Biên Phủ mà còn là nét văn hóa đặc sắc đáng được lưu truyền và gìn giữ của Việt Nam. Sau đây Lộ Trình Xanh sẽ điểm một vài nét đặc sắc và độc đáo của lễ hội Hoa Ban Điện Biên để bạn đọc thấu hiểu hơn: 

Phần lễ 

Những người đóng vai trò quan trọng trong lễ hội sẽ chuẩn bị lễ vật mang lên hang Thẩm Lê cúng. Lễ vật gồm một con lợn, chai rượu, hai bát gạo, hai bát cơm, vài nén hương, trầu cau và đặc biệt không thể thiếu vài cành ban và hoa ban. 

Thầy mo là người đại diện làm lễ cúng thần hang, thần rừng cầu cho nhân dân có cuộc sống bình yên, ấm no, sung túc, mọi chuyện đều suôn sẻ trong năm mới. 

Phần hội

Đến phần hội của lễ hội Hoa Ban Tây Bắc, các thanh niên trai gái trong làng bắt đầu vui hội hái hoa và tham gia các trò diễn độc đáo cùng những âm thanh rộn ràng của tiếng pí, tiếng khèn, tiếng trống chiêng. Con trai thổi khèn, con gái múa điệu Thẩm Lé - điệu múa dành riêng cho việc đi hái hoa ban. 

Các chàng trai phấn khởi trèo lên cây hoa ban hái hoa, còn các nàng ở bên dưới lấy cái ớp (gần giống cái giỏ) đón những bông hoa ban thả xuống. Đặc biệt là anh chàng nào có ý với cô gái nào thì thả hoa ban xuống chỗ cô đó. Các cô cũng thế, thích anh chàng nào thì đón lấy hoa của anh chàng đó. 

Kết thúc hội

Kết thúc hội là lúc trai gái chia tay nhau để xuống đồng cày cấy vì mùa xuân cũng là mùa làm nương. 

Ngày nay lễ hội Hoa Ban không chỉ là ngày hội của riêng dân tộc Thái mà đã trở thành ngày hội của cộng đồng các dân tộc tỉnh Điện Biên. Lễ hội đã được nâng tầm lên thành sự kiện văn hóa, du lịch hấp dẫn với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao thu hút sự quan tâm của đông đảo người dân địa phương và du khách thập phương. Nếu có cơ hội bạn hãy thử một lần tham gia lễ hội này để có thêm những trải nghiệm tuyệt vời.